Cà-phê Arabica (cà phê chè) Đà Lạt, Lâm Đồng vừa được “ông lớn” Starbucks (Mỹ) công nhận là 1 trong 7 loại cà-phê ngon trên thế giới và được bày bán trong hệ thống cửa hàng của tập đoàn này trên toàn cầu. Đây là tín hiệu vui cho cà-phê Đà Lạt nói riêng và ngành cà-phê Việt Nam nói chung. Tuy nhiên, điều nghịch lý đã và đang xảy ra là diện tích của loại cà-phê này ngày càng thu hẹp và có nguy cơ xóa sổ.
140 năm “nhập cư” và hai lần “xuất ngoại”
Ở độ cao trên 1.500m so với mặt nước biển, có nhiều vùng đồi dốc thoải cùng khí hậu mát mẻ với nền đất đỏ bazan, Cầu Đất (xã Xuân Trường, TP Đà Lạt, Lâm Đồng) là vùng đắc địa, lý tưởng nhất cho giống cà-phê Arabica phát triển và sản sinh ra hạt cà-phê Arabica có chất lượng được đánh giá ngon nhất nhì thế giới. Chính vì vậy mà cách đây 140 năm, người Pháp đã “thấy” được điều này và đã đưa giống cà-phê Arabica sang trồng nơi đây.
Cụ Lê Văn Thọ (85 tuổi, ngụ xã Xuân Trường) nhớ lại: “Cách đây khoảng 60 năm, lúc tôi làm công nhân đồn điền cho người Pháp đã nghe nói đến loại cà-phê này. Khi ấy, người Pháp thu hoạch cà-phê ở Đà Lạt rồi chế biến tại chỗ, đóng gói gắn nhãn hiệu “Arabica du Tonkin” chuyển đi phục vụ giới thượng lưu, quý tộc và xuất khẩu sang nhiều nước. Còn với người bình thường thì hầu như không ai được biết đến hương vị loại cà-phê ở Cầu Đất này”. Mới đây, sản phẩm cà-phê rang xay Arabica Đà Lạt chính thức vươn ra thế giới thông qua hệ thống cửa hàng Starbucks (Mỹ) là tin vui với ngành cà-phê Việt Nam. Trước đó, tập đoàn chuyên kinh doanh cà- phê lớn nhất thế giới này chỉ chọn 6 địa phương ở Indonesia, Kenya, Rwanda, Brazil, Colombia và Guatemala làm nhà cung cấp cà- phê Arabica. Đây là lần đầu tiên một loại cà-phê Arabica trồng tại VN được Starbucks chọn để cung cấp với giá mỗi kg đã rang kèm hương liệu gần 50 USD. Đáng chú ý hơn, sản phẩm này lại không được sử dụng trong hệ thống Starbucks tại VN mà chỉ được bán duy nhất ở thị trường Mỹ và được xếp vào dòng sản phẩm cao cấp.
…Và nguy cơ bị xóa sổ!
Theo tìm hiểu của chúng tôi, sở dĩ nông dân không còn mặn mà với cà-phê Arabica là do giá cả bấp bênh, sản lượng thấp. Bên cạnh đó, cà-phê Arabica dễ bị sâu bệnh tấn công hơn các loại cà-phê cũng như cây trồng khác nên khiến nông dân quay lưng với loại cây trồng “lịch sử” này. Ông Trương Diên Tỵ (64 tuổi), xã Xuân Trường (TP Đà Lạt)-nơi trồng nhiều cà-phê Arabica bậc nhất tỉnh Lâm Đồng tâm sự, thuở còn thơ, ông đã theo cha rong ruổi nhiều nơi trong tỉnh làm thuê kiếm sống. Đến năm 10 tuổi ông cùng cha bám trụ lại vùng đất này. Sau giải phóng khu này toàn là cà-phê Arabica, nhưng so với các loại cây trồng khác hiệu quả kinh tế thấp hơn cho nên phần lớn diện tích đất trồng cà-phê Arabica của người dân nơi đây và gia đình ông lúc này cũng nhanh chóng chuyển đổi sang trồng loại cây trồng khác để cải thiện đời sống.
Đến nay, loại cà- phê “ngon số 1 thế giới” vẫn hiện diện trên vùng đất cao nguyên nhưng diện tích ngày càng bị thu hẹp đến mức báo động. Theo Chi cục Thống kê TP Đà Lạt, hiện tổng diện tích cà-phê ở TP Đà Lạt chỉ còn hơn 3.400 ha (chủ yếu là cà-phê Arabica, được phân bố tại 3 xã Xuân Trường, Trạm Hành và Tà Nung) trong tổng số 140.000 ha cà-phê của tỉnh. Theo nhận định của cơ quan này, diện tích và sản lượng cà-phê Arabica Đà Lạt vẫn tiếp tục sụt giảm nhẹ theo từng năm, do nhiều người chặt bỏ bớt cây cà-phê Arabica để chuyển đổi sang các loại cây khác cho thu nhập ổn định hơn. Ông Lê Thìn, Chủ tịch Hội Nông dân xã Xuân Trường lo lắng: “Đã đến lúc chính quyền địa phương các cấp cần tìm giải pháp để giúp nông dân trồng cà-phê Arabica có thu nhập ít nhất cũng bằng trồng các loại cây khác. Nếu không, bà con sẽ chuyển dần diện tích cà-phê Arabica sang trồng những loại cây khác có giá trị kinh tế hơn thì cây cà-phê Arabica đứng trước nguy cơ bị xóa sổ”!
Ngay sau khi có thông tin Starbucks đưa cà-phê Đà Lạt vào hệ thống, UBND tỉnh Lâm Đồng đã ban hành kế hoạch phấn đấu đến năm 2020, địa phương sẽ có khoảng 30.000 ha cà-phê Arabica trong tổng diện tích 140.000 ha cà-phê của toàn tỉnh. Theo ông Phạm S, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng, địa phương đang nỗ lực triển khai nhiều biện pháp nhằm biến khu vực Nam Tây Nguyên trở thành một trong những vùng sản xuất cà-phê Arabica ngon nhất thế giới. “Xét về mọi mặt, Lâm Đồng là địa phương hội tụ đầy đủ các yếu tố để có thể biến giấc mơ là tỉnh có diện tích cà-phê lớn thứ hai cả nước (sau Đắc Lắc), là địa phương sở hữu một vùng đất có cây cà-phê Arabica chất lượng cao nhất VN, trở thành hiện thực. Ngoài việc quy hoạch có định hướng diện tích cà- phê Arabica Đà Lạt thì việc xây dựng thương hiệu, ứng dụng công nghệ chế biến sau thu hoạch và ngăn ngừa lạm dụng hóa chất trong sản xuất cũng sẽ được tỉnh quan tâm”-ông S. khẳng định.
Sự sốt sắng của lãnh đạo chính quyền địa phương là điều dễ hiểu nhưng có một thực tế là chỉ khi đứng trước nguy cơ mất thương hiệu thì những nhà quản lý, những nhà làm quy hoạch mới cảm thấy “tiếc”. Có thể trong tương lai, cà-phê Đà Lạt sẽ mang lại nhiều giá trị cho địa phương, tạo thêm thu nhập cho người nông dân, nhưng có một điều chắc chắn rằng, việc xây dựng và phát triển thương hiệu cà-phê Đà Lạt sẽ rất khó khăn. Nói như cụ Trương Diên Tỵ: “Nghe người ta nói 1kg cả triệu đồng đâu không thấy chứ nông dân bán ra cũng hơn cà-phê các loại vài ngàn đồng, mà sản lượng thì chỉ bằng một nửa các loại cà-phê khác thì nông dân cũng không mặn mà để trồng lại cà-phê Arabica đâu, trừ khi Nhà nước có phương án hỗ trợ thỏa đáng và tìm đầu ra ổn định thì nông dân mới yên tâm chuyển đổi trồng lại cà-phê Arabica”.
Nguồn: cadn.com